Bolesti pankreasa

Najčešće bolesti pankreasa kod odraslih osoba su:

Akutni pankreatitis
Predstavlja zapaljenje pankreasa koje iznenadno počinje. Najčešći uzročnici su: prisustvo kamenja u žučnim putevima, alkoholizam, neki lekovi, operacije trbuha, abnormalnosti pankreasa, visok nivo lipida u krvi. Retko, uzok može biti infekcija npr. mumps virus (virus koji izaziva zauške). U oko 15% slučajeva akutnog pankreatitisa, uzrok ostaje nepoznat.
Dijagnoza se postavlja fizičkim pregledom pacijenta, analizom krvi i ukoliko je potrebno nekom od tehnika snimanja. U krvi se određuje amilaza i lipaza, enzimi koji se normalno nalaze u tkivu pankrasa i koji se odatle oslobađaju u cirkulaciju tokom akutnog pankreatitisa. Tada su vrednosti ovih enzima obično više od 3 puta u odnosu na normalne vrednosti. Više o ovim enzimima pročitajte u posebnim tekstovima “Amilaza” i “Lipaza”.

Image courtesy of stockimages / FreeDigitalPhotos.net

Hronični pankreatitis
Hronični pankreatitis je dugotrajno zapaljenje pankreasa koje dovodi do stvaranja ožiljaka na organu i dugoročnih komplikacija. Uzroci mogu biti nasledni (zbog mutacija koje dovode do cistične fibroze; mutacije gena koji kodira tripsinogen i defekti inhibitornih proteina), težak alkoholizam, autoimune bolesti (stanja kod kojih imuni sistem organizma greškom “napada” organe), blokada pankreasnih ili žučnih izvodnih kanala. Može biti i nepoznatog porekla. Pušenje predstavlja fakor rizik za razvoj hroničnog pankreatitisa.
Pankreas postepeno gubi svoju funkciju. Zbog smanjenog izlučivanja enzima i bikarbonata u tanko crevo, poremećeno je varenje hrane: stolicom se izbacuje velika količina masti, onemogućeno je i varenje drugih sastojaka hrane i dolazi do pothranjenosti, gubitka telesne težine i, ponekad, nedostatka vitamina. Zbog toga što pankreas luči hormone (pre svega insulin) u cirkulaciju, kod hroničnog pankratitisa često ne postoji adekvatna regulacija nivoa glukoze u krvi i moguć je razvoj dijabetes melitusa (šećerne bolesti).
Dijagnoza se postavlja različitim tehnikama snimanja, fizičkim pregledom pacijenta i uvidom u medicinsku istoriju. Analize krvi imaju ograničenu primenu u ovom slučaju.

Kancer pankreasa
Kod postavljanja dijagnoze se koriste različite tehnike snimanja pankreasa. “Zlatni standard” za postavljanje dijagnoze je mikroskopsko ispitivanje tkiva uzeto biopsijom.
U krvi se određuju tumor markeri CA 19-9 i CEA koji su povezani sa ovom bolešću, ali mogu biti povišeni I kod nemalignih stanja. Tumor markeri se obično koriste za praćenje efikasnosti lečenja.
Enzimi jetre i nivoi bilirubina mogu biti povišeni.

Bolesti pankreasa kod dece:

Akutni pankreatitis
Kod dece, akutni pankreatitis se javlja obično u sklopu težih bolesti koje pogađaju više organa. Uzroci mogu biti i fizička povreda, neki lekovi, kamenje u žuči, anatomske abnormalnosti jetre ili pankreasa. Kod 35% dece sa akutnim pankreatitisom, uzrok nije otkriven.
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, snimanja pankreasa koje pokazuje znake zapaljenja i i na osnovu laboratorijskih analiza. Enzimi amilaza i lipaza se određuju u uzorku krvi.

Hronični pankreatitis
Povećan rizik od hroničnog pankreatitisa imaju deca sa genetskim, metaboličkm i anatomskim abnormalnostima zbog kojih često imaju epizode akutnog pankreatitisa. Dijagnoza se postavlja dokazivanjem nepopravljivih oštećenja na pankreasu različitim tehnikama snimanja. Zbog gubitka funkcije pankreasa nastaju problemi u varenju hrane i problemi u sekreciji hormona, zbog čega nastaje dijabetes melitus (šećerna bolest).

Nasledne bolesti

Image courtesy of cooldesign at FreeDigitalPhotos.net

U zavisnosti od vrste bolesti, simptomi se mogu razviti bilo kada, od rođenja do odraslog doba.
Cistična fibroza je najčešća nasledna bolest pankreasa u dečijm dobu. Nastaje zbog mutacije određenog gena (CFTR). Pored pankrasa, bolest pogađa i druge organe, posebno pluća. Oko 80-90% pacijenata sa cističnom fibrozom razvija insuficijenciju pankreasa tj. pankreas gubi normalnu funkciju.
Postoje i druge nasledne bolesti koje pogađaju pankreas kod dece.

Insuficijencija pankreasa predstavlja nesposobnost ovog organa da vrši svoju funkciju. Najčešći uzroci su cistična fibroza kod dece i hronični pankreatitis kod odraslih. Određivanje fekalne elastaze-1 (pankresna elastaze-1) u uzorku stolice je test izbora (ali samo test koji koristi monoklonska antitela!). Ovaj enzim se stvara u pankreasu, izlučuje u tanko crevo kroz koje prolazi i ne razlaže se. Kod insuficijencije pankreasa je smanjeno izlučivanje ovog enzima. Slaba tačka testa je da ne može otkriti blaže forme bolesti.

1 2

Članak je objavljen 28.08.2014.

Saznajte više:
pankreas
amilaza
lipaza
CA 19-9
CEA

Literatura:
1.Johns Hopkins Medicine -The Sol Goldman Pancreatic Cancer Research Center http://pathology.jhu.edu/pc/index.php
Basics of Panceratic Cancer pristupljeno 21.08.2014.
2.Pancreas.org – Information and help about pancreatic diseases http://pancreas.org/
What is Pancreas? pristupljeno 21.08.2014.
Testing Procedures pristupljeno 21.08.2014.
Acute Pancreatitis pristupljeno 28.08.2014.
Chronic Pancreatitis pristupljeno 28.08.2014.
Cystic Fibrosis pristupljeno 28.08.2014.
3.Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics/ edited by CA Burtis,ER Ashwood, DE Burns-5th edition Elsevier
Chapter 22: Serum Enzymes; Pancreatic Enzymes p.583-587
Chapter 51: Gastric, Pancreatic, and Intestinal Function;
The Pancreas: Diseases and Assessment of Exocrine Pancreatic Function p.1713-1718
Investrigation of Maldigestion/Malapsorption p. 1723-1725
4.The National Pancreas Foundation www.pancreasfoundation.org/
Acute Pancreatitis pristupljeno 28.08.2014.
Chronic Pancreatitis pristupljeno 28.08.2014.
Children/Pediatrics pristupljeno 28.08.2014.